CLIO

33.1.1 Dicit ei Iesus: Mulier, crede mihi, quia uenit hora quando neque in monte hoc, neque in Hierosolymis adorabitis patrem. Vos adoratis, quod nescitis. Nos adoramus, quod scimus, quia salus ex Iudaeis est.

33.1.2 Vbique fide opus est, dilectissimi, fide, inquam, bonorum matre, salutis medicina, sine qua nullam magnarum rerum doctrinam percipere quispiam potest,

33.1.3 sed illis similis, qui sine naui pelagus transnare aggressi, parum prouecti, lassatis manibus pedibusque, fluctibus continuo obruuntur. Neque aliter qui suis nituntur rationibus, ante cognitam ueritatem, ut Paulus ait, naufragium faciunt.

33.1.4 Quam quidam repellentes circa fidem naufragauerunt. Quod ne nobis accidat, sacrae ancorae, qua Christus in praesentia Samaritanam confirmauit, innitamur.

33.1.5 Nam cum illa dixisset: Quomodo uos dicitis, quia in Hierosolymis est locus, in quo oportet adorare? respondit Iesus: Mulier, crede mihi, quia uenit hora, quando neque in Hierosolymis, neque in hoc adorabitis patrem.

33.1.6 Maximam huic reuelauit doctrinam, et quam neque Nicodemo neque Nathanael, haec potiorem quam Iudaicam maiorum auctoritate commentabatur.

33.1.7 Christus nihil ad hoc respondit, tanquam superuacaneum cognitu, quare patres in monte Iudaei Hierosolymis adorarent.

33.1.8 Tollit tamen utriusque loci cultum, et illius mentem excitat, edocetque neque Iudaeos, neque aliquid de se magnum in posterum posse polliceri, et tunc differentiam adducit.

33.1.9 Praestantiores tamen Iudaeos significat, non loci ratione, sed cognitione, ac si dicat loci gratia contendendum est,

33.1.10 sed in cultu Iudaei praeferendi sunt Samaritanis: Vos, inquit, adoratis quod . Nos adoramus quod scimus.

33.1.11 Et quo nam pacto nesciebant Samaritani quod adorarent? Quoniam in certo et circumscripto loco esse, et quasi diuidi posset deum .

33.1.12 Ita eum colebant, ita ad Persas mittentes, non eius loci deum sibi iratum nuntiarunt, nihil de eo amplius hoc pacto quam de idolo arbitrati. Quare et et ipsum , et quae misceri non poterant, confundebant.

33.1.13 Iudaei autem hac uacabant opinione, et totius orbis eum norant deum esse, quamuis non omnes. Propterea inquit: Vos adoratis quod nescitis. Nos adoramus quod scimus.

33.1.14 Neque tibi admirationi sit Iesum se Iudaeis annumerari. Nam secundum mulieris loquitur opinionem, tanquam Iudaeus propheta, ideo inquit: Adoramus.

33.1.15 Adorantis officium omnibus constat. Adorare enim creaturae, . Sed primo quasi Iudaeus . Nos hoc in loco Iudaeos significat.

33.1.16 Iudaicam ergo religionem extollit, tamen uerbis suis fidem comparat, amouens suspitionem, ne affectu quodam suam praeferat gentem.

33.1.17 Nam qui praecipuum cultus locum, et quem ipsi plurimi faciebant, negligit, tollitque, perspicuum est nullius ad gratiam locutum, sed uere et prophetice.

33.1.18 Et cum rationes non adduxerit, inquiens: Crede mihi, mulier, et quae sequuntur, addidit: Quia salus a Iudaeis est, hoc est, uel quod orbi terrarum bona inde prouenerunt.

33.1.19 (Nam et dei cognitio, idolorumque , et coetera dogmata et noster cultus, quamuis non recte, a Iudaeis tamen ortum habuit.)

33.1.20 Salutem, inquam, uel hoc, uel suum aduentum appellat, uel utrunque potius ex Iudaeis prouenisse testatur. Quod etiam Paulus: Ex quibus, inquit, Christus secundum carnem, qui super omnia benedictus deus in saecula.

33.1.21 Vides enim ut ueteri fauet testamento, idque bonorum demonstrat originem, et nulla ex parte legi

33.1.22 Siquidem ex Iudaeis omnia bona ortum habuisse dicit: Sed ueniet hora, et nunc est,

33.1.23 [abest]

33.2.1 quando ueri adoratores adorabunt patrem in spiritu et ueritate.

33.2.2 Hic et Samaritanos et Iudaeos a ueris excepit , et quamuis meliores Iudaeos, uenturis tamen longe deteriores, quanto figura ueritate inferior est, .

33.2.3 Ecclesiam autem significat, quoniam uerus et debitus deo cultus ipsa est. Etenim pater adoratores. Si ergo tales iampridem quaerebat, non omnino hunc illis morem constituit, permisit tamen propter hoc, ut eos quoque ad uerum induceret.

33.2.4 Qui igitur sunt ueri adoratores? Qui nullo loco diuinum cultum circumscribunt, qui deum in spiritu colunt, sicut et Paulus: Cui , inquit, in spiritu, in euangelio filii eius,

33.2.5 et iterum: Obsecro uos fratres per misericordiam dei, ut hostiam uiuentem, sanctam, deo placentem, rationabile obsequium uestrum. Per spiritum autem incorporeum significat.

33.2.6 Opus est enim incorporei hunc cultum esse, et per incorporeum quod est in nobis, hoc est, per animam, et animae munditiam offerri. Iccirco ait: Et adoratores eius in spiritu et ueritate adorare oportet.

33.2.7 Nam cum et Iudaei et Samaritani contempta anima munditiae corporis plurimum studerent. Non ablutione, inquit, et ornatu corporis, sed incorporea nostri parte adorandum.

33.2.8 Quamobrem non pecora, non uitulos, sed te totum deo offeras sacrificium. Sic uiuentem hostiam exhibebis. In ueritate enim adorare oportet.

33.2.9 Nam quae superiori tempore figura erant, circumcisio , holocausta, sacrificia, incensum, non sunt amplius, sed omnia ueritas.

33.2.10 Non enim caro, sed malae circumcidendae sunt cogitationes, et nos ipsos crucifigere, et irrationales auferre cupiditates oportet.

33.2.11 His mulier uerbis implicita, et eorum se sensum non confidens: Scio, inquit, quia Messias uenit, qui dicitur Christus. Cum ergo uenerit ille, annuntiabit nobis omnia. Dicit ei Iesus: Ego sum qui loquor tecum.

33.2.12 Et unde Samaritani Christi aduentum , cum solum Moysen reciperent? ex ipso Moyse, qui in principio filium reuelauit.

33.2.13 Illud enim: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram, ad filium dictum est, et Abraae in tabernaculo filius loquitur.

33.2.14 Et Iacob de eo dixit: Non auferetur sceptrum de Iuda, et dux de femore eius, donec ueniat qui mittendus est, et ipse erit expectatio gentium.

33.2.15 Ipse praeterea Moyses inquit: Prophetam de gente tua, et de fratribus tuis, sicut me suscitabit tibi dominus deus tuus, ipsum audies, et quae de serpente et uirga Moysi, et Isaac et oue, et alia multa licet studiosis colligere, quae Christi aduentum testantur.

33.2.16 Et qua nam gratia, inquies, his mulieri rationibus non persuasit Christus, ut cui in medium serpentem et Nathanael cui prophetauit?

33.2.17 Quoniam hi uiri erant, et in huiusmodi uersati, Samaritana rudis et abiecta mulier, expers omnium litterarum erat. Ideo nullum cum ea de scripturis uerbum facit, sed aquae tantum pollicitatione, et prophetia eam allicit. Ideoque in sui mentionem eam adducit, et se iam qui sit, manifestat.

33.2.18 Quod si non rogatus fecisset, creditus esset delirare et se iactare. Nunc pedetentim et modeste nactus occasionem, omni se suspitione absoluit.

33.2.19 Et quidem Iudaeis frequenter rogantibus: Quousque animam nostram tollis? Dic nobis si tu es Non palam, ut huic mulieri, se Christum esse professus est. Fidelior haec erat illis, qui non discendi sed arguendi gratia rogabant.

33.2.20 Nam si discere uoluissent, uerborum scripturarumque et miraculorum sufficiens eis fuisset doctrina. Samaritana integra et simplici mente petiit, ut ex sequentibus facile potest intelligi.

33.2.21 Audiuit enim credidit, et alios ad credendum traxit, et in omni re eius diligentia et fides integra dignoscitur: Et continuo uenerunt discipuli eius.

33.2.22 Et quidem tempestiue, cum iam nihil amplius ad dicendum relinqueretur. O rem mirabilem! Mulier Samaritana huiusmodi loquitur. Et continuo, inquit Euangelista, uenerunt discipuli eius: Et mirabantur quod cum muliere loquebatur. Nemo tamen dixit: Quid aut quid loqueris cum

33.3.1 Sed quid mirabantur? Facilitatem et incredibilem Christi humilitatem, quod tam clarus et tanti nominis pauperem, et Samaritanam mulierem benigne alloqui non dedignaretur.

33.3.2 Nihil tamen rogarunt, adeo discipulorum mores imbiberant, adeo magistrum et timebant, et .

33.3.3

tamen ut admirabilem quendam obseruabant,

1470/1486/1530: om.

et reuerebantur plurimum.

1470/1486/1530: om.

33.3.4 Atqui non nunquam audentiores uisi sunt, et cum Ioannes pectus eius recubuit, et cum accesserunt ad eum dicentes: Quis putas maior est in regno et cum Zebedaei filii rogant ut alter a dextris, a sinistris sedeat.

33.3.5 Quid igitur hoc in loco siluerunt? Quoniam illic res sua agebatur, ideo necessario percontati sunt, haec tanta res nihil ad eos.

33.3.6 Accedit quod Ioannes multo post tempore super Iesu pectus recubuit, ipsum finem, cum iam Christo esset familiarior, eius dilectione fretus. Hic enim erat, inquit, quem diligebat Iesus.

33.3.7 Quid huic beatitudini par Nolimus tamen ea contenti esse, sed totis conemur uiribus, ut et nos beatorum numero ascribamur, et imitemur Euangelistam, et tantae dilectionis causam contemplemur.

33.3.8 Quae nam ea est? Reliquit patrem, et nauiculam, et rete, et secutus est Iesum. Verum hoc et frater fecerat, et Petrus et Andreas et alii item apostoli.

33.3.9 In quo ergo excelluit, quod tantam sibi Iesu conciliauerit dilectionem? Nunquid inueniemus? Ipse de hoc nullam facit mentionem, sed quod tantum diligeretur, dilectionis causam et modeste quidem subticuit.

33.3.10 Sed quin eximie a Christo diligeretur, ambigit nemo. Non tamen neque loquendo, neque rogando praecipuam quandam apud Iesum auctoritatem habuisse apparet, ut saepe numero Petrus, ut Philippus, ut Iudas, ut Thomas,

33.3.11 nisi semel tantum cum obsequi, et obtemperare condiscipulo uoluit. Nam cum ipsorum princeps ei innuit, tunc Iesum quis ipsum esset traditurus rogauit. Immenso nanque hi duo discipuli, et mutuo se amore prosequebantur.

33.3.12 In templum simul ascendisse, et simul loquentes ambos legimus. Atqui ardentius aliquotiens Petrus et mouetur et loquitur, et demum audit Christum dicentem: Petre, amas me magis his?

33.3.13 Qui autem prae caeteris diligebat, proculdubio et prae caeteris diligebatur. Verum alterum amasse Iesum, alterum a Iesu amatum satis constat.

33.3.14 Quid igitur hanc praecipuam dilectionem incredibilis arbitror Ioannis mansuetudo et lenitas, qua remissior saepe numero uidebatur.

33.3.15 Quae quanta sit uirtus ex Moyse manifestum est, quippe quae tantum et talem praestiterit. Nihil enim humilitati comparandum, hinc Christus beatitudini principium fecit. Tanquam enim quoddam inmensi aedificii fundamentum humilitatem iecit,

33.3.16 sine qua nemo salutem consequitur. Sed siue quis ieiunauerit, siue orauerit, siue suas pauperibus erogauerit facultates, sine humilitate haec et omnia afferunt utilitatis. Contra ipsius condimento gratiora omnia iucundioraque redduntur.

33.3.17 Humiles et mansuetos nos exhibeamus, dilectissimi. Ita haud difficile est bene operari. Quid stulte superbis? Non intelligis humanae naturae imbecillitatem et inanes spes nostras?

33.3.18 Qui te exitus maneat, consydera intuere multitudinem peccatorum. Sed opera te tua efferunt, intumescis, hoc pacto omnium mercedem amittis.

33.3.19 Quamobrem non adeo peccatis , ut uirtutis sectatorem moderatione uti decet. Quid tandem? Quoniam ille conscientia retrahitur, hic autem nisi se diligenter contineat, continuo quasi uento quodam tollitur et euanescit, quemadmodum Pharisaeus.

33.3.20 At pauperibus subuenis? Non ex tuis, sed domini facultatibus, quae conseruis communes sunt. Quo circa humilitate utendum est, et in tui generis calamitatibus res tuas, et naturam tuam in illis te consyderare oportet.

33.3.21 Fortasse et nos talibus sumus orti progenitoribus. Quod si transiere ad nos diuitiae, et aliquando nos deserturas credibile est. Quid autem omnino sunt diuitiae?

33.3.22 Vmbra iners, fumus qui cito euanescit, flos foeni uel etiam uiliores. Quid in foeno magnifacis? Nonne et latronibus et perditis hominibus, meretricibus, sacrilegis accedunt diuitiae?

33.3.23 Intumescis quod cum talibus illas communices? Sed honoris cupidus es? Verum honoratiorem te reddet quam eleemosyna.

33.3.24 Diuitiarum honores et potentiae coacti sunt, et inuidiosi, hi uoluntarii, et uero honorantium iudicio proueniunt. Quare nunquam remittuntur.

33.3.25 Quod si homines tantum honorem, tantam reuerentiam, misericordiam sibi facientibus tribuunt, et bona eis precantur, consydera, quaeso, quam a clementissimo et benignissimo deo remunerationem, quam uicem sint accepturi.

33.3.26 Has igitur quaeramus pecunias semper duraturas, ut in hac uita magni, in futura gloriosi aeterna bona consequamur.

33.3.27 Gratia et benignitate domini nostri Iesu Christi, cum quo patri gloria et spiritui sancto in .